Ιδιαίτερα μπερδεμένη περίπτωση, ως παράγωγο της λέξης επιστήμη, λέξη που ανήκει στο σύνολο των λέξεων που έχουν σαθρό νόημα (εκλαμβάνονται από τον καθένα όπως εκείνος, εκείνη την ώρα νομίζει), λέξεις όπως λογική, αγάπη, καλό, κακό, δίκαιο, έρωτας, φιλία κτλ.
Ερευνώντας το νόημα της λέξης επιστήμη, ως επί το πλείστον ερχόμαστε σε ερμηνείες που εμπεριέχουν την αυτοαναφορά, όπως στο παράδειγμα της Wikipedia που αναφέρει:
«Στη σύγχρονη εποχή, ο όρος είναι πιο περιορισμένος και δηλώνει το σύστημα απόκτησης γνώσης με βάση την επιστημονική μεθοδολογία που βασίζεται στην επιστημονική έρευνα»
*αυτοαναφορά σημαίνει να χρησιμοποιούμε το προς ερμηνεία στην ερμηνεία: «επιστήμη είναι η γνώση που αποκτήθηκε επιστημονικά»!
Δυστυχώς η επιστημονική διερεύνηση δεν είναι υποχρεωτικά κανονιστικού χαρακτήρα. Αυτό σημαίνει ότι η μελέτη της μπορεί να περιορίζεται στην παρατήρηση χωρίς να περιλαμβάνει κριτική. Η απογύμνωση των επιστημόνων από κάθε ηθικό καθήκον μας έχει φέρει (εκτός από την ατομική βόμβα) σε αυτό τον παράλογο ορισμό της λέξης «επιστήμη», κόντρα στην αρχική ερμηνεία της, η οποία ευτυχώς παρατίθεται στην Wikipedia ως εξής:
«Ο πρώτος ορισμός διατυπώνεται στο έργο Θεαίτητος του Πλάτωνα όπου ένας από τους συνομιλητές αναφέρει ότι «έστιν ουν επιστήμη δόξα αληθής μετά λόγου», δηλαδή η επιστήμη αποτελεί βεβαιωμένη με λογικά επιχειρήματα γνώση.»
Αυτόν τον ορισμό θα κρατήσουμε εμείς, βάζοντας αντί του «επιστημονική μέθοδος» το «λογικά τεκμηριωμένη», και αποφεύγοντας έτσι την αυτοαναφορά. Πλέον τίθεται το ερώτημα της ερμηνείας της λέξης «λογικός». Ακόμα μια μπερδεμένη λεξούλα.
Η λογική είναι κάτι πολύ συγκεκριμένο, και πολλά χρόνια τώρα σπουδάζεται ως επιστήμη και συγκεκριμένα ως κλάδος των μαθηματικών. Ο Adam Smith, για παράδειγμα, εις άγνοια των περισσοτέρων ήταν καθηγητής λογικής στην Οξφόρδη, και αν κάποιος μελετήσει τον «Πλούτο των Εθνών», το σύγγραμμα που θεμελίωσε τον καπιταλισμό, θα βρει πολλά ενδιαφέροντα πράγματα δεν διδάχθηκε ποτέ (γιατί άραγε?).
Πρώτος (?) που όρισε την λογική ήταν ο Αριστοτέλης στο σύγγραμμα του «Περί λογικής» του οποίου μια σύγχρονη νεοελληνική εκδοχή κυκλοφορεί ελεύθερα στο διαδίκτυο και είναι πλήρως κατατοπιστική. Η μελέτη αυτού του δοκιμίου θεωρώ είναι απαραίτητη για κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο, η πλήρης δε κατανόηση αυτού απαραίτητη για την κατανόηση της έννοιας «επιστήμη».
Αν δεν το έχετε μελετήσει, διακόψτε αυτή την ανάγνωση και μελετήστε το τώρα, γιατί αποτελεί το απόλυτο manual της σκέψης. Αν δεν το έχετε μελετήσει, όσα πτυχία μεταπτυχιακά και διδακτορικά και να έχετε δεν είστε παρά ένας παρασημοφορημένος μπαμπουίνος, και προσωπικά έχω βαρεθεί να γνωρίζω ανθρώπους που αυτοαποκαλούνται επιστήμονες αλλά δεν ξέρουν καν τον ορισμό της λέξης αυτής. Επιστήμονα δεν σε κάνει το πτυχίο, αλλά η ικανότητα του να σκέπτεσθαι λογικώς.
Έτσι λοιπόν, θεωρώντας ως δεδομένο ότι σε αυτό το σημείο έχετε μελετήσει το δοκίμιο που ανέφερα, συνεχίζω με ένα σημείο που πρέπει να τονιστεί πάραυτα.
Στην σύγχρονη εποχή, ως απότοκος της πτώσης της θρησκευτικής πίστης (πίστη είναι η γνώση που δεν βεβαιώνεται λογικά)* και δεδομένου ότι η λογική σκέψη δεν είναι ούτε τόσο διαδεδομένη ούτε τόσο εύκολη όσο συχνά θεωρείται, οι άνθρωποι, βιολογικώς ανίκανοι να αποκολληθούν από την ανάγκη τους να ερμηνεύουν τον κόσμο, σπεύδουν σε ερμηνείες και παγιδεύονται σε αυθεντίες χωρίς να μεσολαβεί λογική σκέψη. Όπως πολύ σωστά έχει αναφερθεί, το επιχείρημα: «αυτό είναι επιστημονικά τεκμηριωμένο» είναι ένα απόλυτα αντιεπιστημονικό επιχείρημα!
Έτσι σήμερα είμαστε όλοι μάρτυρες μιας θεοποίησης της επιστήμης, κάθετα και αυστηρά αντίθετα με το σκοπό αυτής, ο κόσμος την αντιμετωπίζει ως την απόλυτη και αδιαμφισβήτητη πηγή αδιαμφισβήτητης αλήθειας. Αυτή η αντιμετώπιση της επιστήμης είναι ένα πολύ επικίνδυνο μιμίδιο (κοινωνική ιδέα) διότι (εκτός των άλλων) καθαιρεί μια άλλη εξίσου σημαντική πηγή γνώσης: την διαίσθηση.
Φυσικά είναι καλύτερα που την θέση της θρησκείας έχει πάρει η επιστήμη, ακόμα και με αυτόν τον τρόπο.
Επιστρέφοντας λοιπόν στο θέμα, η επιστημονική μέθοδος είναι ένα εργαλείο σκέψης και παραγωγής συμπερασμάτων. Βασική αρχή της είναι η λογική συνέπεια. Ευρέως κυκλοφορεί ένα διάγραμμα της επιστημονικής μεθόδου σε μορφή αλγορίθμου το οποίο αποτελείται από τα εξής βήματα:
- Παρατήρηση
- Ερώτημα
- Σχηματισμός υπόθεσης που ερμηνεύει την παρατήρηση
- Διεξαγωγή πειράματος επαλήθευσης
- Αποτέλεσμα και ανατροφοδότηση.
Έτσι αν η υπόθεση επαληθεύεται πειραματικά έχουμε μια επιστημονική απάντηση στο ερώτημα μας, ενώ αν δεν επαληθεύεται, αλλάζουμε την υπόθεση μας και πειραματιζόμαστε μέχρι να καταλήξουμε σε κάποια επιστημονική απάντηση.
Αυτό το σχεδιάγραμμα βρίσκει κυρίως εφαρμογή σε φυσικούς και αναγκαστικά περιορίζεται σε αυτούς, οι οποίοι θεωρούν τους εαυτούς τους ως τους απόλυτους επιστήμονες αφού αυτοί φέρνουν τα τεχνολογικά επιτεύγματα, όπως αντίστοιχα θεωρούν τους εαυτούς τους οι μαθηματικοί, διότι τα μαθηματικά δεν χρειάζονται πείραμα και δεν έχουν συμπεράσματα που μπορεί να διορθωθούν κάποια μέρα, όπως επίσης και οι ιατροί, γιατί απασχολούνται με το μεγαλύτερο μυστήριο της ζωής και στο κάτω κάτω σε κόβουν και σε ράβουν κοκ, και όλα αυτά επειδή το να είσαι επιστήμονας είναι της μόδας και πλέον το ζητούμενο είναι στο να είσαι πιο επιστήμονας από τον άλλο.
Κουραφέξαλα. Επιστήμονες κοινωνικώς και μόνον. Για το φαίνεσθε και το θεαθήναι. Εγώ τους χρησιμοποιώ σαν φορητές εγκυκλοπαίδειες. Τους χαϊδεύω το εξώφυλλο (εσύ που ξέρεις τόσα) και ρίχνω το ερώτημα να δω τι θα μου πουν. Αν μου κάνει διαισθητικά το αποδέχομαι, ειδάλλως το ερευνώ.
Σήμερα λοιπόν δεχόμαστε ότι η επιστημονική μέθοδος είναι ο ασφαλέστερος τρόπος ερμηνείας του κόσμου. Και φανταζόμαστε, κάποιοι πιο ρομαντικοί από τους υπόλοιπους, ότι ίσως μια ημέρα το ανθρώπινο είδος θα σκέπτεται έτσι, ήτοι λογικά, κάθε φορά που σκέπτεται. Φανταζόμαστε επίσης ότι η γνώση θα είναι προσβάσιμη εύκολα τόσο ως συμπέρασμα όσο και ως διαδικασία (θα αναφέρονται δηλαδή οι πηγές του συμπεράσματος) και η αμφισβήτηση και επιστημονική διερεύνηση τους θα είναι κάτι το καθημερινό. Αυτό φυσικά σήμερα δεν αποτελεί παρά ένα ουτοπικό όνειρο αφού απαιτεί, όχι μόνο θέληση αλλά και ικανότητα στην χρήση της λογικής. Μπορεί να ακούγεται άσχημο, αλλά δεν είναι όλοι οι άνθρωποι αρκετά έξυπνοι. Τουναντίον οι περισσότεροι είναι υπερβολικά ηλίθιοι, και αυτό δεν αποτελεί κοινωνικό αποτέλεσμα αλλά κυρίως βιολογικό. Έτσι χρειάζεται μια κοινωνία η οποία θα έχει τους απαραίτητους μηχανισμούς για να εκφυλίζει την βλακεία και να εξελίσσει την εξυπνάδα και καταλήγουμε σε μια κυκλική διαδικασία του τύπου «η κότα έκανε το αυτό ή το αυγό την κότα» αφού μια κοινωνία ηλιθίων δεν είναι ικανή να κατασκευάσει τέτοιους μηχανισμούς.
Ο ρεαλιστικός λοιπόν στόχος είναι να εκπαιδευτούν όσο το δυνατόν περισσότερο, όσο το δυνατόν περισσότεροι άνθρωποι, στο να σκέπτονται λογικά. Ξεκινώντας από τα καθημερινά απλά προβλήματα και φτάνοντας μέχρι τα πιο σύνθετα, ο καθένας μας πρέπει να μάθει και να διδάσκει την λογική σκέψη. Τίποτα καλό δεν πρόκειται να δει ο κόσμος μας, και εμείς ατομικά όσο αυτό δεν γίνεται. Πριν λοιπόν ξανοιχτείτε να σώσετε τον κόσμο, αφιερώστε λίγο χρόνο στον εαυτό σας.
Άλλωστε, αν ισχύει ότι η ζωή είναι όμορφη, το μόνο που μένει είναι να την μάθεις.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου